Deze schrijftip gaat over hoe je stiltes in je tekst maakt. En over meneer De Vries.
Meneer De Vries kampeerde op dezelfde camping als wij. In het campingrestaurant aten we aan lange tafels, en op een avond zaten hij en ik naast elkaar.
Het opvallendste aan meneer De Vries waren de stiltes die hij tussen zijn zinnen in laste. Door die stiltes kreeg alles wat hij erna zei meer gewicht. Dat deed hij expres, dat weet ik zeker, en een beetje dwars werd ik er ook van, maar goed: het werkte wel.
In geschreven teksten kun je ook stiltes inlassen. Waarom je dat zou doen? Om dezelfde reden als meneer De Vries dat deed: zo zorg je ervoor dat de zin die erna komt, meer gewicht krijgt. Dat hoeft niet zo extreem als bij ‘dominee’ De Vries. Maar extra aandacht voor een belangrijk gedeelte in je tekst kan handig zijn.
Hoe dan?
Als je de stiltes van meneer De Vries zou omzetten naar taal, dan zou je ‘puntjepuntjepuntje’ krijgen. (Wat taalkundigen het ‘beletselteken’ noemen.) Bijvoorbeeld:
‘En dan gaan we nu de winnaar bekendmaken… De winnaar is mevrouw De Vries.’
Toch werken die puntjes in tekst niet optimaal voor stilte. Ze hebben vaak juist een ander effect.
De effecten van puntjepuntjepuntje in je tekst
Allereerst kunnen puntjes je tekst (extra) passief-agressief maken. Ja, echt.
Voorbeeld:
Laat even weten of je komt… Dan kan ik ook weer verder…. Beetje lastig, nu…
Ze kunnen een gehaaste tekst een nog gehaastere indruk geven:
Dit gaat me niet lukken… Ik moet nu weg… Sorry…
En een vage tekst wordt van puntjepuntjepuntje megavaag.
Mensen… laten we iets doen met kaki… of taupe… even als concept, zeg maar…
Het enige echt nuttige van het beletselteken is: aangeven dat je iets hebt weggelaten.
Je citeert bijvoorbeeld iemand, maar laat een saai stuk weg:
Om een lang verhaal kort te maken (… ): ik kwam veilig thuis.
(…) betekent hier: ‘Spreker nam toch nog wat zijwegen, boeien, die skippen we gewoon.’
N.B. zet vierkante of ronde haken om de puntjes heen.
Ja, oké, maar: hoe krijg je dan wél stiltes in je tekst?
Wil je stilte aan je tekst toevoegen zodat het deel erna meer gewicht krijgt, zoals meneer de Vries, maar dan op papier? Gebruik dan niet die drie puntjes, maar begin het stuk dat je wilt benadrukken met een nieuwe zin.
Hier zie je het verschil:
We maken nu de winnaar bekend, de winnaar is mevrouw De Vries.
versus:
We maken nu de winnaar bekend. De winnaar is mevrouw De Vries.
De stilte zit ‘m dan voor je lezer dus letterlijk in het stukje wit tussen de punt na ‘bekend’ en de hoofdletter D.
Vind je dat te weinig stilte of te subtiel (en dus niet genoeg nadruk geven aan het stuk dat erachter komt), begin die nieuwe zin dan ook nog op een nieuwe regel. Een soort 2-in-1-actie, dus.
Dan wordt het:
We maken nu de winnaar bekend.
De winnaar is mevrouw De Vries.
De stilte wordt gevormd door het wit op de lege regel die je overhoudt na ‘bekend.’
Schrijftip 19: doe 2-in-1: je tekst krijgt meer nadruk als je ‘m als nieuwe zin en op een nieuwe regel begint
P.S. Op dezelfde camping stond ook Frans, die praatte heel anders dan meneer De Vries.
Foto © Peter de Krom
Schrijftips in je mail? Meld je even aan, hier rechtsboven.